नेपाल के संविधान लिखने की कलम : दलित महिला कृष्णा कुमारी परियार

दलित महिला लिख रही है संविधान

संजय ढकाल

बीबीसी संवाददाता, नेपाल

 मंगलवार, 10 अप्रैल, 2012 को 11:37 IST तक के समाचार

कृष्णा कुमार पेरियार आज नेपाल में सांसद हैं लेकिन दलित परिवार में पैदा होना उनके लिए मुश्किलों का सबब बना

पैंतालिस साल की कृष्णा कुमारी परियार एक आम नेपाली महिला दिखती हैं. रंगीन साड़ी, सिंदूर से भरी मांग, गले में लाल रंग की माला, हाथों में चूड़िया.. पहले इन हाथों में सिलाई मशीन घूमती रहती थी अब इन उंगलियों ने नेपाल के संविधान लिखने की कलम थामी है .

Krishnakumari Pariyar

नेपाल के सबसे ज़्यादा पिछड़े और दलित वर्ग में पैदा हुई कृष्णा कुमारी परियार आज नेपाल में सांसद हैं और संविधान निर्माण में अहम भूमिका निभा रही हैं.

इस जगह पहुंचने के लिए कृष्णा ने बहुत मुश्किल सफ़र तय किया है.

कृष्णा ने बीबीसी को बताया, “मैने बचपन से भेदभाव झेला है. स्कूल में मेरे कुछ साथी कहते थे कि मैं अछूत हूं. पर इस व्यवहार ने मुझे प्रेरित किया राजनीति में आने औऱ इस तरह की परंपराओं को उखाड़ फेंकने के लिए. मैं उन्हे कहती थी मेरे औऱ तुम्हारे ख़ून में कोई फर्क नहीं है. मैं कभी हतोत्साहित नहीं हुई.”

कृष्णा कुमार पेरियार की ये राजनीतिक यात्रा दरअसल दस साल की उम्र में ही शुरू हो गई जब वो अपने पिता के साथ राजनीतिक आंदोलनों में हिस्सा लेने जाया करती थीं लेकिन राजनीति ने उनकी निजी ज़िंदगी पर ख़ासा असर डाला.

कृष्णा के पति ने उनका साथ छोड़ दिया क्योंकि पति की इच्छा थी कि कृष्णा राजनीति छोड़ दें.

राजनीतिक समझ

"मैने बचपन से भेदभाव झेला है. स्कूल में मेरे कुछ साथी कहते थे कि मैं अछूत हूं. पर इस व्यवहार ने मुझे प्रेरित किया राजनीति में आने औऱ इस तरह की परंपराओं को उखाड़ फेंकने के लिए. मैं उन्हे कहती थी मेरे औऱ तुम्हारे ख़ून में कोई फर्क नहीं है. "

कृष्णा कुमारी परियार

एक दलित परिवार में पैदा होने के सच ने ज़िदगी में जो अनुभव कराए, कृष्णा को अपने राजनैतिक जीवन में उससे फ़ायदा हुआ क्योंकि वो अब बेहतर जानती थीं कि उन्हें क्या करना है.

नेपाली कांग्रेस की सांसद कृष्णा को चार साल पहले पार्टी द्वारा संविधान लिखने के काम के लिए मनोनीत किया गया. वे उस दिन हर जगह अखबार की सुर्खियों में थी. सिलाई मशीन के साथ उनकी तस्वीर हर जगह छपी पर अब उनकी पहचान बदल गई है.

कृष्णा दलितों को मुख्य धारा में जोड़ने के बारे में बहुत साफ़ तौर पर कहती हैं, “मेरी समझ से सिर्फ़ कोटा निश्चित करने से कुछ नहीं होगा. पिछड़ों औऱ दलितों को मुख्यधारा में शामिल करने और कोटा देने के लिए एक ठोस नीति और आनुपातिक प्रतिनिधित्व की ज़रूरत है. ये दरअसल आर्थिक रूप से क़मज़ोर लोगों को ही मिलना चाहिए. जिस दिन संविधान सभा नया संविधान बना लेगी वो मेरे लिए बहुत ख़ुशी का दिन होगा. मैं समझूंगी मैने वो ज़िम्मेदारी पूरी की जो लोगों ने मुझे सौंपी थी.”

निजी ज़िंदगी

राजनैतिक ख्वाबों को पूरा करने की दिशा में तो कृष्णा कुमारी परियार आगे बढ़ रही हैं लेकिन निजी ज़िंदगी में जो ख़ालीपन है उसके बारे में क्या सोचती हैं कृष्णा.

ख़ासकर तब जब उनके पति ने फिर एक होने की इच्छा भी ज़ाहिर की है तो क्या कृष्णा इस बारे में सोचने के लिए तैयार हैं?

कृष्णा कुछ शिकायत भरे लहजे में कहती हैं, "मैं सचमुच चाहती थी कि कोई उस वक्त मेरे साथ होता जब मेरे पति ने मुझे छोड़ना का फ़ैसला किया. वो भी तब जब मुझे देर रात लौटने के बाद अपने बच्चों को खाना खिलाना पड़ता था. उसने मुझे उस वक्त अकेले छोड़ दिया. अब मुझे उससे कुछ लेना देना नहीं है.”

कृष्णा अब भी सिंदूर लगाती जरूर है लेकिन उनके लिए अब निजी जीवन के कथित सुख के आगे बड़ा उद्देश्य है- दलितों को नेपाल के संविधान के ज़रिए समान अधिकार दिलाने की लंबी लड़ाई.

ಕೃತಿಚೌರ್ಯ : 'ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ'

ನಾನು 1993-94 ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ 'ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ' ಅನ್ನುವ ಹಾಡು ನಾಡು ಸುತ್ತಿ ತುಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಬರುಬರುತ್ತ ಕೆಲವರು ಅದನ್ನು ತಾವೇ ಬರೆದುದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ತಿರುಗಾಡಿ ಹಾಡಿದರು. ನನ್ನ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಅಂಥ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಾಗ ನಾನು ಆಕ್ಷೇಪ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿ ತಿಳಿ ಹೇಳಿದ್ದೇನೆ. ಇಂತಹ ಗೊಂದಲ ಬೇಡ ಎಂದು 2003 ರಲ್ಲಿ ನನ್ನ 'ಮೋಡ ಕಟ್ಟೇತಿ' ಕವನ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಈ ಹಾಡನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸುಮ್ಮನಾಗಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಯಾರೋ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಆ ಹಾಡನ್ನು ತನ್ನ ಹೆಸರು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಸಿ.ಡಿ. ಮಾಡಿ ಹೆಸರು ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ದುಡ್ಡೂ ಹೊಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿರುವೆ. ಹಾಡನ್ನೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಹದಗೆಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ಅಕ್ಷಮ್ಯವಾಗಿದೆ. ಕೃತಿಚೌರ್ಯ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ಆತ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಡಿನಲ್ಲಿ ಆತ ನೀಡಿದ ಮೊಬೈಲ್ ನಂಬರ್ ಗೆ ನಾನು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಲ ಕಾಲ್ ಮಾಡಿದರೂ 'ನಾಟ್ ರೀಚೇಬಲ್' ಆಗಿದೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ನನ್ನ ಹಾಡನ್ನು ಕೃತಿಚೌರ್ಯ ಮಾಡಿ ಐನಾಪುರದ ಸುರೇಶ ಎನ್ನುವಾತನ ಸರಿಯಾದ ವಿಳಾಸ ಸಿಕ್ಕಿದರೆ, ಆ ಹಾಡನ್ನು ಹೊರತಂದ ರೀಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿಳಾಸವನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ನೀಡಿದರೆ ನಾನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವ ಮುಂದಿನ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತದೆ.
2003 ರಲ್ಲಿ ನಾನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಹಾಡಿನ ಪೂರ್ಣಪಾಠವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೀಡುತ್ತಿರುವೆ :
 
ಮಾತು ಆಡಿದರೆ ಮುತ್ತು ಒಡೆದರೆ
ಮತ್ತೇ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲೋ/ ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ದುನ್ಯಾದಾಗ ದೊಡ್ಡವರಾಗಿ ಮೆರಿತಾರು
ಬೆವರಿನ ದುಡಿತಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಹುಟ್ಟಿಸಿದ ದೇವರು ಹುಲ್ಲು ಮೇಯ್ಸೋದಿಲ್ಲ
ಅನ್ನುತ್ತಾರೋ ಎಲ್ಲ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ತಮ್ಮ ಕೆಲಸಕ ದೇವರ ಹೆಸರ
ಹೇಳತಾರೋ ಮಂದಿ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಮಾಸ್ತರು ಇಲ್ಲ ಮಕ್ಕಳು ಇಲ್ಲ
ಸಾಲಿ ನಡಿಯೋದ್ಯಾಂಗೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾಕ್ಷರ ಅಂತ ಹೇಳತಾರು
ಕಲಿತಾವರ್ಯಾರಿಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ನೌಕರಿ ಇಲ್ಲ ಚಾಕರಿ ಇಲ್ಲ
ಅನ್ನತಾರೋ ಎಲ್ಲ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ತಿಂದುಂಡ ತಿರುಗಾಡಿ ಮಜಾ ಮಾಡತಾರು
ಬರ್ತೈತೆಲ್ಲಿಂದ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ತುಂಬಿದ ಸಂತ್ಯಾಗ ಕಳ್ಳರು ಬಂದರ
ಪೋಲೀಸ್ರು ನೋಡಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ರೊಕ್ಕ ಕಳ್ಕೊಂಡ್ರ ಸುಮ್ಮನಿರಬೇಕು
ತಿರುಗಿ ಬರವುದಿಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ರೇಶನ್ ಇದ್ರೂ ನಮಗ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ
ಹೋಗ್ತೈತಿ ಎಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ತಿನ್ನೋ ಕೂಳಿನ್ಯಾಗ ಕಲಬೆರಕಿ ಮಾಡಿ
ಮಣ್ಣ ತಿನಸತಾರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಪೂಜಾರಿ ಮನಿ ಬಂಗ್ಲೆಯಾಗತೈತಿ
ದೇವರು ಮಾಡಿಲ್ಲೊ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ಎಲ್ಲಾ ಬಿಟ್ಟ ಸ್ವಾಮಿಗೋಳ ಇಂದು
ಭಾನಗಡಿ ಮಾಡತಾರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ವೋಟು ಹಾಕದಿದ್ರು ಮಂತ್ರಿಯಾಗತಾರು
ಮಾಯ ಅನ್ನಬ್ಯಾಡ್ರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ಕಾಗದ ಮ್ಯಾಲ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡತಾರು
ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದಿಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಚೆಂದಾನ ಚೆಲ್ವೇರ ಬಿಸಿಲಾಗ ಬಂದರ
ಸುಕ್ಕಗಟ್ಟತಾರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ನಡಾ ಬಳುಕಿಸಿ ನಡಿಯುವರೆಲ್ಲ
ನಾರಿಯರಲ್ಲವೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಪರಾದ ವಯದಾಗ ಹಾರಾಡಿ
ಹಾಳ ಆಗತಾರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ಪ್ರೀತಿ-ಪ್ರೇಮದ ನಾಟಕವಾಡಿ
ಕೈಯ ಬಿಡತಾರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಮಂದ ಬೆಳಕಿನ್ಯಾಗ ಬಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್ ಮ್ಯಾಗ
ಲಲನೇರ ಬರ್ತಾರೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ರೊಕ್ಕ ಕೊಟ್ಟ ಮ್ಯಾಗ ರೋಗ ಹಚ್ಚತಾರು
ತಪ್ಪು ಅವರದಲ್ಲೋ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಹಾಡಿನ ಅರ್ಥ ತಿಳಿಲಿಲ್ಲಂದ್ರ
ಕೇಳಬ್ಯಾಡ್ರಿ ತಿರುಗಿ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ
ಹಾಡಿನ ಅರ್ಥ ತಿಳಿದಿತ್ತಂದ್ರ
ದಿಂಗಾಗಿ ನಿಲ್ಲಬ್ಯಾಡ್ರಿ / ಅದು ಬ್ಯಾರೆ ಐತಿ

ಮಾತ್ಗವಿತೆ-179

ಕುದಿ ಕುದಿವ ಯಾತನೆಯ
ಅನುಭವ ಇರುವಲ್ಲಿ
ಬೆದೆ ಬಂದಂತೆ ಕಾರಿಕೊಳ್ಳುವ
ಉರವಣಿಗೆ ತರವಲ್ಲ
ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಹಗುರಾಗಬೇಕು
ಅದೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೆ
ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಸುಮ್ಮಿರಬೇಕು !

ವಚನ-42

ಬೊಲ್ಲನಾಗಿದ್ದರೆ ಕುಮಾರ ರಾಮನ
ಸಾಂಗತ್ಯ ಅಂತ ಸುಮ್ಮಿರಬೋದಿತ್ತು
ತಲ್ಲಣಗೊಂಡಿದ್ದರೆ ಸಮಾಧಾನಿಸಬೋದಿತ್ತು
ಮಲ್ಲನಾಗಿದ್ದರೆ ಅಖಾಡದಲ್ಲಿಯೇ ಕೆಡವಬೋದಿತ್ತು
ಸೊಲ್ಲು ಕೇಳಿ ಸುಖಾಸುಮ್ಮ ಓಡಿ ಹೋಗುವ
ಬೆಲ್ಲ ಮಾತುಗಳ ಹೊಲ್ಲಗಳ ಹರಿಹಾಯ್ದು ಪರಿಣಾಮವಿಲ್ಲ
ಕಾರಣಿಕ ಸಿದ್ಧರಾಮ ತಿಳಿ ತಿಳಿಯಾಗು
ಹೊಲಬುಗೆಟ್ಟವರು ಹಾದರದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ !

ಮಾತ್ಗವಿತೆ-178

ಅದು ಯಾವುದು ಕಣ್ಣೋ
ಕಾಡಿನ ನಡುವೆ ಅರಳಿದ
ಕೆರೆಯ ಕಣ್ಣೋ
ಕಣ್ಣುಗಳ ಆಸೆಗೆ ಕಣ್ಣಿಲ್ಲದವನಂತೆ
ಮಣ್ಣು ಸೇರುವ ಪರಿಯಲ್ಲಿ ಹಲಬುವಿಕೆ !
ನಿನ್ನ ಒಳಗಿನ ಕಣ್ಣು ತೆರೆ
ರೇತು-ರಜಸ್ಸುಗಳ ಮಹಾಪೂರ ಕನಸಿನಲ್ಲಿದೆ
ಅಕ್ಷಿ ಅಕ್ಷಿ ಎಂದು ಅರಸು
ಮತಲಬಿಗಳ ಹಿಂಡೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ !